Με το ελεύθερο σχέδιο οι μαθητές μαθαίνουν να αποδίδουν την αίσθηση των αντικειμένων, υπολογίζοντας τα σχήματα και τους τόνους. Οι υπολογισμοί αποτελούν τη βασικότερη διαδικασία στο ελεύθερο σχέδιο και αφορούν σε μετρήσεις σχημάτων (φόρμες), μεγεθών, αναλογιών, ποσοτήτων φωτός και τονικές ποιότητες.
Κατά τη διαδικασία του ελεύθερου σχεδίου οι μαθητές έρχονται αντιμέτωποι με τέσσερα βασικά ζητήματα:
Ελεύθερο σχέδιο
.01
Την αρμονική απεικόνιση του θέματος στον καθορισμένο χώρο σχεδίασης. Το μέγεθος και την θέση δηλαδή των αντικειμένων στον χώρο.
.02
Την σχεδιαστική απόδοση των αναλογιών των αντικειμένων της σύνθεσης καθώς και των σχημάτων που προκύπτουν μέσα από τα αντικείμενα (κενά και πλήρη) με τη βοήθεια της βελόνας μετρήματος.
.03
Την τονική απόδοση των φωτεινών και σκιερών επιφανειών που συνθέτουν το σύνολο του θέματος χρησιμοποιώντας την 5/θμια τονική κλίμακα.
.04
Την ποιότητα απεικόνισης του θέματος μέσα από τη σωστή απόδοση της υφής και της ποιότητας των αντικειμένων.